صورت سود و زیان

صورت سود و زیان خلاصه‌ای از درآمدها و هزینه‌های واحد تجاری است برای یک دوره زمانی که معمولا ۱ ماهه، ۳ ماهه، ۶ ماهه و یک ساله است. به این صورت مالی، سود یا زیان دهی شرکت را که نتیجه عملیات و تصمیمات مالی شرکت در طول یک دوره زمانی مشخص (دوره مالی) را نشان می‌دهد صورت سود یا زیان، صورت حساب درآمد یا صورت حساب عملیات نیز گفته می‌شود و بیانگر عملکرد شرکت در یک دوره زمانی مشخص است.

گزارش سود یا زیان به دو صورت تهیه می‌شود:

روش تک مرحله‌ای:

در این روش ابتدا کلیه درآمدها و در ادامه کلیه هزینه‌ها در زیر آن آورده می شود. حاصل تفاضل آنها سود یا زیان قبل از کسر مالیات است.

روش دو مرحله‌ای:

در این روش ابتدا درآمدهای عملیاتی و سپس هزینه‌های عملیاتی در زیر آن آورده می شود. تفاضل این دو آیتم سود یا زیان ناویژه را بدست می دهد. در ادامه درآمدهای غیر عملیاتی و هزینه‌های غیر عملیاتی آورده میشود. حاصل تفاضل این دو آیتم را از سود ناویژه کسر می کنیم سود یا زیان قبل از مالیات بدست می‌آید. با کسر مالیات ، سود یا زیان بعد از کسر مالیات یا سود یا زیان ویژه به‌دست می‌آید.

نکته: مهمترین بخش صورت سود یا زیان بخش پایانی آن یعنی سود یازیان ویژه است.

اقلام با اهمیت صورت سود و زیان شامل درآمدها و هزینه‌ است.

درآمدها : بصورت کلی درآمد عبارتست از افزایش در حقوق صاحبان سهام به جز مواردی که به آورده صاحبان سهام مربوط می‌شود. انواع درآمدها به دو گروه طبقه‌بندی می‌شوند:

درآمدهای عملیاتی : درآمدهایی هستند که در نتیجه فعالیت شرکت در راستای اساسنامه و با هدف نیل به منظور خاصی که برای آن بوجود آمده است، بدست می‌آیند. این دسته از درآمدها با توجه به اصل تداوم فعالیت شرکت، می‌توانند جنبه دائمی و پایدار داشته باشند. استمرار رشد این گروه از درآمدها می تواند نقطه قوت یا ضعف شرکت باشد.

درآمدهای غیر عملیاتی : گروهی از درآمدهای شرکت که در قالب اهداف اساسنامه شرکت نیستند درآمدها غیر عملیاتی نام دارند. به‌عنوان مثال شرکت زمینی را می‌خرد که مازاد بر نیاز شرکت است، زمانی که زمین را به فروش می‌رساند، درآمد کسب شده در گروه درآمدهای غیر عملیاتی قرار می‌گیرد.

دلیل غیر عملیاتی بودن این گروه از درآمدها:

تحصیل دارایی به منظور افزایش قیمت در آینده نزدیک و کسب عایدی توسط شرکت پس از فروش نبوده است.
فروش این بخش از دارایی نتیجه تصمیمات مدیریتی در جهت استفاده از دارایی صورت گرفته است.
این گونه از درآمدها تکرار پذیر نیستند. ناپایدار نیستند و سود حاصل از آنها قابل برنامه‌ریزی نیست.

نکته: گاهی اوقات در برخی از شرکتها درآمدهای غیر عملیاتی ادامه‌دار و با ثبات می شوند. در این صورت این بخش از درآمد غیر عملیاتی از نظر ماهیتی مانند درآمدهای عملیاتی در نظر گرفته می‌شوند.

هزینه‌ها:

مفهوم کلی هزینه‌ها عبارت است از کاهش در حقوق صاحبان سهام به جز مواردی که به ستانده صاحبان سهام مربوط می‌شود. انواع هزینه‌ها به شرح زیر است:

بهای تمام شده کالا : این گروه از هزینه‌ها، هزینه‌هایی هستند که شرکت برای تولید محصولات خود مصرف می‌کند و هزینه عملیاتی گفته می‌شود. این هزینه‌ها به‌صورت مستقیم منتج به تولید گردیده و یا زمینه‌های لازم برای تولید را فراهم می‌کند.

عناصرتشکیل دهنده بهای تمام شده کالا:
الف-مواد اولیه مستقیم: مواد اولیه مستقیم بخش اصلی محصول را تشکیل می‌دهند.
ب- دستمزد مستقیم تولیدی: حقوق و دستمزد پرداختی به پرسنل واحد تولید است که نتیجه عملکردشان مستقیما منتج به تولید محصول می‌شود.
ج- سربار: سایر هزینه‌های تولیدی به‌غیر از مواد اولیه مستقیم و دستمزد را هزینه‌های سربار می‌گویند. به‌عنوان مثال هزینه تعمیرات و نگهداری ماشین آلات تولیدی. این گروه از هزینه‌ها برای ادامه تولید مورد نیاز هستند اما نمی‌توان این هزینه‌ها را جز به جز به محصول خاصی تخصیص داد.

نکته حائز اهمیت در بخش هزینه بهای تمام شده کالا، اطلاع از این موضوع است که بیشترین بخش بهای تمام شده شرکت مورد بررسی در کدام ردیف قراردارد. دانستن این موضوع در پیش بینی عملکرد آینده شرکت تاثیر گذار است. برای مثال بیشترین بخش هزینه شرکت‌های سیمانی مربوط به بخش هزینه‌های انرژی است؛ لذا با علم به این موضوع مثلا تغییر در نرخ بهای انرژی می‌تواند در چشم انداز کلی در خصوص صنعت و تصمیم‌گیری برای سرمایه‌گذاری کمک کند.

سایر هزینه‌های غیر عملیاتی: به کلیه هزینه‌هایی که در قالب هزینه بهای تمام شده کالا و هزینه‌های اداری و مالی و توزیع و فروش قرار نگیرد هزینه‌های غیرعملیاتی می‌گویند. این دسته از هزینه‌ها دائمی نیستند و با نوع عملکرد شرکت مرتبط نیستند.

سایر هزینه‌های عملیاتی : این گروه از هزینه‌ها در بردارنده هزینه‎‌های فروش، بازاریابی، هزینه‌ها مالی و اداری شرکت هستند که ارتباط مستقیم با تولید شرکت ندارند اما امکان حذف آنها از سازمان هم وجود ندارد و از الزامات بقای سازمان هستند.

هزینه‌های مالی : این گروه از هزینه‌ها شامل هزینه‌های دریافت وام و تامین مالی شرکت است که بر عهده آن خواهد بود. این هزینه‌ها اهمیت خاصی دارند لذا طبقه‌بندی مستقلی نسبت به سایر هزینه‌ها دارند. بخش بزرگی از این هزینه‌ها شامل هزینه بهره و سایر هزینه‌های مرتبط با تحصیل وام است.

انواع سود یا زیان قابل محاسبه برای شرکت‌ها:

سود یا زیان ناویژه : این نوع سود یا زیان حاصل تفاوت بین درآمدهای عملیاتی شرکت و بهای تمام شده است. این سود یا زیان نشان دهنده این است که درآمدهای تولیدی شرکت پس از کسر هزینه‌های مستقیم مرتبط با تولید چه عایدی برای شرکت ایجاد کرده‌اند.

سود یا زیان عملیاتی : سود یا زیان عملیاتی نتیجه اضافه یا کسر نمودن سایر درآمدها یا هزینه‌های عملیاتی به سود یا زیان ناویژه است. این گزارش بیانگر خالص درآمدهای شرکت است که از عملیات اصلی و تولیدی آن حاصل شده است.

سود یا زیان ویژه: این نوع سود یا زیان نشان‌دهنده منافع نهایی شرکت در یک دوره مالی است. این گزارش پس از کسر یا اضافه نمودن درآمدها و هزینه‌های غیر عملیاتی و هزینه‌های مالی بدست می‌آید. اگر از عدد حاصله مالیات کسر شود، سود یا زیان ویژه بعد از کسر مالیات بدست می‌آید. این سود یا زیان بیان کننده سهمی از کل عملیات دوره‌های مالی شرکت است که در صورت نبود زیان انباشته در صورت‌های مالی، قابلیت تقسیم بین سهامداران را دارد.

نکته :در بررسی صورت سود و زیان شرکت‌ها، شناخت نوع فعالیت شرکت از نظر بازار فروش و هزینه های فصلی حائز اهمیت است. برخی از شرکت‌ها و صنایع در دوره‌های خاص از سال مقدار فروش و یا هزینه‌هایشان افزایش می‌یابد. آگاهی از این موضوع می‌تواند سرمایه‌گذاران را از اتخاذتصمیم‌های هیجانی در زمان افزایش درآمد یا هزینه فصلی بازدارد.