شرکت و انواع آن

شرکت در اصطلاح به معنی مشارکت، و تسهیم مال یا کاری مشخص است. در تعریف حقوقی، به ایجاد قرارداد مابین شرکاء برای تقسیم سود و زیان ناشی از انجام عملیات، شرکت گویند. شرکت­‌ها خود به دو دسته­ی مدنی و تجاری طبقه بندی می­‌شوند. شرکت­های مدنی و تجاری دارای تفاوت­های بیشماری هستند برای مثال شرکت­های مدنی دارای شخصیت حقوقی نبوده و در جایی ثبت نمی‌­شوند در حالی که شرکت­های تجاری دارای شخصیت حقوقی به شکل مستقل از شرکاء و سهامداران بوده و حتما باید در اداره ثبت شرکت­ها به ثبت برسند.

شرکت­های تجاری ؟

به اجتماعی از افراد که مطابق با قانون تجارت دارای شخصیت حقوقی مستقل از موسسین و شرکاء هستند، شرکت گفته  می‌شود. برای به ثبت رساندن یک شرکت و اطلاع رسانی آن به سایر افراد، بایستی در اولین فرصت اقدام به ثبت آگهی رسمی کرد. در این صورت شرکت­‌های تجاری به محض ثبت در اداره ثبت شرکت­ها،  از حق رای، اقامتگاه و تابعیت شرکت­های تجاری، بر خوردار خواهند شد. همچنین  ورشکستگی و یا انحلال مجموعه ، می­تواند باعث منحل شدن شرکت­های تجاری شود.

ویژگی­های شرکت­های تجاری

 – دارای شخصیت حقوقی مستقل از شرکاء هستند.

– ثبت آنها در مرجع ثبت شرکت­ها، از طریق سامانه ثبت شرکت­ها الزامی است.

– دارای تمام حقوق اشخاص حقیقی هستند لذا مالکیت اموال و دارایی های آنها متعلق به خود شرکت و نه شرکاء آن است.

– اداره امور آنها، بر عهده هیات مدیره و گاها مجامع عمومی است پس  تصمیم گیری در مورد تمامی امور، نیاز به اتفاق نظر تمامی شرکاء ندارد و رای اکثریت آراء کافی است.

تاریخچه به وجود آمدن و ثبت شرکت­ها در ایران:

در سال ۱۳۰۳ اولین قانون تجارت در ایران راجع به شرکت­های تجاری تدوین شده است و پس از آن در سال ۱۳۰۴ قوانین   12 فروردین و ۱۲ خرداد به تصویب رسید. اولین قانون رسمی به ثبت رسیده در قانون تجارت ایران در تاریخ ۲ اردیبهشت ۱۳۱۱ مصوب شد. سپس در تاریخ ۲۴ اسفند سال ۴۷ قانون تجارت مصوب به موجب لایحه اصلاحی، اصلاح گردید و هم اکنون نیز مورد استفاده است.

لزوم آشنایی با انواع شرکت­ها:

در این مقاله سعی شده با تعریف انواع شرکت­ها، ویژگی­‌ها، نحوه دسته بندی و قوانین آنها بیشتر آشنا شویم زیرا در حال حاضر بیش از یک میلیون شرکت تجاری اعم از دولتی، تعاونی و عمومی در حال فعالیت هستند و هر شخصیت حقیقی و حقوقی ممکن است برای رفع نیاز­های خود اقدام به راه اندازی شرکت تجاری کند. در قانون تجارت ایران انواع شرکت­ها بر اساس تفاوت­ها در زمینه‌­های مختلفی مثل اختیارات و تکالیف، میزان سرمایه مورد نیاز، نحوه تصمیم گیری و … دسته بندی و بررسی می‌­شوند.

طبق ماده ۲۰ قانون تجارت ایران، شرکت­های تجاری به ۷ قسم طبقه بندی می‌­شوند

۱. شرکت­های سهامی ( تنها سرمایه در آنها دخیل است)

۲. شرکت­های با مسئولیت محدود ( تنها سرمایه در آنها دخیل است )

۳. شرکت­های تضامنی ( شخصیت اعتباری و ضمانت شرکاء درآنها دخیل است )

۴. شرکت­های نسبی ( شخصیت اعتباری و ضمانت شرکاء درآنها دخیل است )

۵. شرکت­های مختلط سهامی ( آمیخته ای از شخصیت اعتباری، ضمانت شرکاء و سرمایه در آنها دخیل است )

۶. شرکت­های مختلط غیرسهامی ( آمیخته ای از شخصیت اعتباری، ضمانت شرکاء و سرمایه در آنها دخیل است ) ۷. شرکت­های تعاونی تولید و مصرف ( تعدد شرکاء در آنها دخیل است )

شرکت‌ها سهامی:

یکی از عمده ترین و رایج ترین اشکال موسسات تجاری، موسسات سهامی هستند که شخصیت حقوقی، حجم بالای عملیات، تعداد بالای کارکنان و میزان زیاد دارایی مشخصه­‌های اصلی آنها هستند. شرکت­های سهامی می­‌توانند با بکارگیری دارایی های خود، به کسب درآمد پرداخته و مالیات این درآمد را به عنوان یک شخصیت حقوقی مستقل، پرداخت نمایند.

مطابق با ماده ۱ لایحه قانون تجارت، شرکت­هایی سهامی هستند که سرمایه آنها به سهام تقسیم بندی شده و سهامداران به میزان مبلغ اسمی سهامشان دارای مسئولیت باشند. مبلغ اسمی، همان مبلغی است که بر روی برگه سهام نوشته شده است. شرکت­های سهامی حتی اگر عملیات و فعالیتشان مربوط به امور بازرگانی نباشد نیز در دسته­ی شرکت­های بازرگانی قرار دارند بنابراین می­‌توانند، موضوع فعالیت شرکت را آموزشی تعیین کنند و با وجود غیر تجاری بودن موضوع فعالیت، باز هم تجاری محسوب شوند. در شرکت­های سهامی، سهامداران تنها تا میزان مبلغ اسمی سهامشان، دارای مسئولیت هستند و نسبت به هزینه‌­های اضافی دارای مسئولیتی نخواهند بود.

ویژگی­های شرکت­های سهامی :

– شخصیت مستقل

– مسئولیت محدود

– جدایی مدیران و صاحبان سهام

– تداوم بقاء و قابلیت انتقال مالکیت

– سهولت جمع آوری سرمایه

– کنترل و نظارت دولتی

“شرکت­های سهامی طبق قانوت تجارت  به دو دسته شرکت‌های سهامی عام و شرکت‌های سهامی خاص تقسیم‌بندی می­‌شوند”.

شرکت­های سهامی عام:

 به شرکت­هایی سهامی عام گفته می­‌شود که سرمایه آنها به صورت کامل بین موسسین تقسیم نشده است. یعنی بخشی از سهام به وسیله موسسین و بخش دیگر معادل حداقل ۵۱ درصد از سهام، توسط واگذاری از طریق بورس و فرابورس، به عموم تامین می­‌شود. برای تشکیل این شرکت­ها باید موسسین حداقل ۲۰ درصد از سرمایه و ارزش مالی شرکت را تامین و تعهد کنند و ۳۵ درصد از این ۲۰ درصد را نزد بانک در حسابی با نام شرکت در شرف تاسیس بلوکه نمایند. پس از انجام این مراحل اظهارنامه و اساسنامه به همراه طرح اعلامیه پذیره نویسی سهام، تحویل اداره ثبت شرکت ها شده و پس از مطالعه و تایید آنها، شرکت وارد مرحله توضیع اعلامیه پذیره نویسی می­‌شود. اعلامیه پذیره نویسی در روزنامه های کثیرالانتشار در معرض دید عموم قرار می­گیرد. مابقی سهام نیز توسط موسسین قابل خریداری نمی‌­باشد.

ویژگی­های شرکت­های سهامی عام:

 تعداد موسسین این شرکت­ها باید حداقل ۵ نفر باشد.

 سرمایه در زمان تاسیس این شرکت­ها نباید کمتر از ۵ میلیون ریال باشد.

در نام شرکت باید عبارت ( سهامی عام ) بدون فاصله قبل یا بعد از نام شرکت درج شود.

مبلغ اسمی سهام شرکت­های عام، نباید بیشتر از ۱۰.۰۰۰ ریال باشد.

مطابق با قانون تجارت، شرکت سهامی عام می­تواند اوراق قرضه منتشر نماید.

مبلغ پاداش در شرکت­های سهامی عام نباید از ۵% سود قابل پرداخت تجاوز کند.

در شرکت­های سهامی عام، موسسین باید هنگام تاسیس حداقل ۲۰  درصد سهام را تایید نمایند.

در تاسیس سهامی عام مجمع عمومی موسس اجباری است.

در زمان تاسیس سرمایه شرکت های سهامی عام باید حداقل ۵ میلیون تومان باشد.

انتشار اعلامیه پذیره نویسی برای فروش سهام باید انجام شود.

شرکت سهامی خاص:

برخلاف شرکت­های سهامی عام تمام سرمایه این شرکت­ها، توسط موسسین تامین می­شود. مسئولیت هر یک از سهامداران در این شرکت­ها، محدود به مبلغ اسمی سهامشان است.

ویژگی های شرکت­های سهامی خاص:

تعداد اعضای تشکیل دهنده این شرکت­ها باید حداقل ۵ نفر باشد.

تعداد مدیران باید حداقل ۳ نفر باشد.

در نام شرکت باید عبارت (سهامی خاص) بدون فاصله قبل یا بعد از نام شرکت درج شود.

مبلغ اسمی سهام، در شرکت­های سهامی خاص سقفی ندارد.

برای شرکت سهامی خاص امکان انتشار اوراق قرضه پیش بینی نشده است.

مبلغ پاداش در سهامی عام، نباید از ۱۰% سود قابل پرداخت تجاوز کند.

در شرکت­های سهامی خاص، موسسین باید هنگام تاسیس ۱۰۰ درصد سهام را تایید نمایند.

در تاسیس شرکت­های سهامی خاص، مجمع عمومی موسس اجباری نیست.

در زمان تاسیس این شرکت­ها، سرمایه نباید کمتر از ۱ میلیون ریال باشد.

انتشار اعلامیه پذیره نویسی برای فروش سهام لازم نبوده و پیش بینی نشده است.

در وبلاگ حسابفا بخوانید؛ کسورات در حقوق و دستمزد

شرکت­های با مسئولیت محدود

شرکت­های با مسئولیت محدود، برای انجام عملیات تجاری، تنها میان دو یا چند نفر ایجاد می‌­شوند. هر یک از این شرکاء تنها به میزان سرمایه خود که به آن آورده یا سهم الشرکه گویند، در برابر بدهی‌ها، دارای مسئولیت هستند. در نام این شرکت­ها باید حتما از عبارت ( با مسئولیت محدود)، استفاده شده و همچنین میزان سهم الشرکه هریک از شرکاء در اساسنامه شرکت مشخص شده باشد. تعداد اعضای تشکیل دهنده این شرکت­ها باید حد اقل ۲ نفر باشد.

شرکت‌های تضامنی:

ساده ترین نوع شرکت­ها، شرکت­های تضامنی هستند که بین دو یا چند نفر، تحت عنوان به خصوصی برای انجام امور تجاری و کسب سود با مسئولیت تضامنی تشکیل می­‌شود. مطابق با ماده ۱۲۳ قانون تجارت، شراکت در این شرکت­ها به دلیل نا محدود بودن مسئولیت و همچنین به این دلیل که هر شریک مسئول اعمال شرکای دیگر است باید با اطمینان فردی شرکاء از اعتبار و قدرت مالی همراه باشد. مسئولیت نامحدود یعنی اگر دارایی­‌ها و سرمایه شرکت برای تسویه تمامی بدهی­‌ها کافی نباشد، فارغ از اینکه هر یک از شرکاء دارای چه میزان سرمایه هستند، مسئولیت پرداخت تمامی بدهی‌­ها به هر میزانی که باشد را بر عهده خواهند داشت. این شرکت­ها برای تاسیس، دارای هیچ گونه محدودیت سرمایه ای نیستند. با این تفاسیر موسس می­‌تواند سرمایه را به هر مبلغی که مورد نظرش است اعلام کند و این مبلغ می­‌تواند به صورت نقد، غیر نقد یا ترکیبی از هر دو باشد. از جمله شرکت­‌های تضامنی می‌­توان به صرافی­‌ها اشاره کرد که بر اساس قوانین بانک مرکزی می‌­باید در قالب تضامنی ثبت و تشکیل شوند.

• سهم شرکاء در شرکت­های تضامنی از یک شریک به شریک دیگر قابل انتقال  نیست.

• تعداد اعضاء تشکیل دهنده این شرکت­ها باید حداقل ۲ عضو باشد.

• مدیر از بین اعضاء انتخاب می‌­شود.

• مدیران دارای هیچ نوع مسئولیت مدنی و جزایی نیستند.

• درشرکت­های تضامنی برای تصمیم گیری در مورد امور شرکت، رضایت کلیه شرکاء مورد نیاز است.

• انتخاب آزادانه شرکاء

• عمر محدود

• مسئولیت نامحدود

• سهولت تشکیل

• لزوم داشتن شرکت‌نامه

• نحوه تشکیل شرکت‌­های تضامنی

• درنام این شرکت­ها باید حتما از عبارت (شرکت تضامنی) و حداقل نام یک یا تمامی شرکاء استفاده شده باشد. در صورتیکه تنها از نام یکی از شرکاء استفاده شود باید در ادامه از عبارت ( و شرکاء) یا (و برادران ) استفاد شود.

عمر شرکت­های تضامنی با توجه به هر یک از شرایط زیر ممکن است خاتمه یابد:

• محدودیت عمر قرارداد یا شرکت نامه

• در صورت تعیین نشدن عمر شرکت، پس از انجام عملیاتی که شرکت برای آن تشکیل شده است.

• بنا به رضایت تمامی شرکاء

• مرگ یا محجوریت هر یک از شرکاء

• ورشکستگی یکی از شرکاء

• مراجعه به دادگاه و تقاضای انحلال

شرکت نسبی:

این شرکت­ها برای انجام عملیات تجاری با عنوانی منحصر به فرد، بین دو یا چند نفر تشکیل می‌­شوند. و  هر یک از شرکاء به میزان سرمایه ای که به شرکت تزریق کرده است، دارای مسئولیت می باشد. در نام گذاری این شرکت­ها نیز مانند شرکت­های تضامنی باید از عبارت ( شرکت نسبی ) و حداقل نام یک یا تمام شرکاء استفاه شود. در صورتیکه در نام شرکت، اسامی تمامی شرکاء وجود نداشته باشد باید بعد از نام شریک یا شرکاء آورده شده، از عبارت (و شرکاء) یا (و برادران)  اجبارا استفاده شود.

ویژگی­های شرکت­های نسبی:

• تعداد اعضاء تشکیل دهنده این شرکت­ها باید حداقل ۲ عضو باشد.

• مدیر از بین اعضاء انتخاب می­شود.

• مدیران دارای هیچ نوع مسئولیت مدنی و جزایی نیستند.

• در شرکت نسبی بر خلاف تضامنی، هر یک از شرکا تنها نسبت به میزان سرمایه ی خود در شرکت نسبت به بدهی های آن دارای مسئولیت می باشد و طلبکار تنها تا سقف سرمایه شرکاء می­‌تواند نسبت به اموال شخصی آنها ادعایی داشته باشد.

شرکت مختلط غیرسهامی

این شرکت­‌ها به گونه ای هستند که برای انجام عملیات تجاری، تحت عنوان منحصر به فرد بین یک یا چند نفر شریک ضامن و یک یا چند نفر شریک با مسئولیت محدود تاسیس می‌­شوند. در این شرکت­ها نیاز به انتشار سهام وجود ندارد. مسئولیت باز پرداخت تمامی بدهی­‌ها در شرکت های مختلط غیرسهامی، بر عهده شریک ضامن است. شریک با مسئولیت محدود همانطور که از نامش بر می‌­آید، تنها به میزان سرمایه­ای که در شرکت دارد، دارای مسئولیت است. در نام گذاری این شرکت­ها باید حتما از عبارت (شرکت مختلط )و حداقل نام یکی از شرکاء ضامن استفاده شود. تعداد اعضاء تشکیل دهنده این شرکتها باید حداقل ۲ عضو باشد.

حسابفا، اولین نرم افزار حسابداری آنلاین کشور

شرکت مختلط سهامی

شرکت­‌های مختلط سهامی ترکیبی از تضامنی و سهامی هستند که تحت نام منحصر به فرد بین یک یا چند نفر از شرکاء سهامی و یک یا چند نفر از شرکاء ضامن تشکیل می شوند. شرکاء سهامی به کسانی گفته می شود که سرمایه شان به شکل سهم­‌الشرکه با قیمت مساوی، تقسیم شده است و تا میزان همان سرمایه ای که تزریق کرده اند دارای مسئولیت هستند. شریک ضامن به شخصی اطلاق می‌­شود که سرمایه اش به شکل سهام نیست و در برابر تمامی بدهی­‌های شرکت، مازاد بر دارایی­های آن، دارای مسئولیت است.  در صورتیکه تعداد شرکاء ضامن بالا باشد میزان مسئولیت آنها، در مقابل بدهی­‌ها، مطابق با قوانین و مقررات تعیین شده در شرکت تضامنی خواهد بود.  در نام این شرکت­‌ها نیز باید حتما از عبارت (شرکت مختلط) و حداقل نام یکی از شرکاء ضامن استفاده شود. تعداد اعضاء تشکیل دهنده این شرکت­‌ها باید حداقل ۳ عضو باشد.

در همین رابطه بخوانید؛ لزوم طبقه بندی واحد های اقتصادی

شرکت­ تعاونی

مطابق با ماده ۲ قانون تجارت، شرکت­های تعاونی متشکل از اشخاص حقیقی و حقوقی است که برای رفع احتیاجات مشترک یا پیشرفت و ترقی وضعیت اقتصادی، اجتماعی اعضاء تشکیل می‌­شود. رفع نیازمندی­های اعضاء باید از طریق همکاری و تعاون خود آنها در راستای پیشبرد اهداف، مطابق با قوانین مندرج باشد. تعداد اعضاء تشکیل دهنده این شرکت­ها باید حداقل ۷ عضو باشد.  در این شرکت­ها به طور کلی ضمانت و سرمایه شرکاء دارای تاثیر به خصوصی نیست بلکه تعداد شرکاء و اکثریت آنهاست که موثر است. در شرکت‌­های تعاونی باید تمامی سرمایه یا حداقل ۵۱ درصد از سرمایه، توسط شرکاء تامین شود. این امکان وجود دارد که قسمتی از سرمایه توسط نهادهای دولتی، وزاتخانه­‌ها یا نهاد­های عمومی مثل بانک­ها تامین گردد. با وجود اینکه نهاد­های دولتی و عمومی می­‌توانند در شرکت­های تعاونی مشارکت کنند، اما هرگز اجازه ندارند که به عضویت تعاونی درآمده و یا مالکیت سهام را دردست بگیرند. در این شرکت­‌ها بر خلاف سایر شرکت‌­ها، باید سهام همه افراد با هم برابر باشد و افراد تنها در صورتی می­‌توانند به هر مبلغ یا میزان دلخواهی سهم الشرکه داشته باشند که به تصویب مجمع عمومی عادی رسیده باشد. در شرکت­‌های تعاونی، میزان تاثیرگذاری اشخاص بسته به سرمایه و نفوذ شخص تعیین نمی‌­شود و هر شریک صرف نظر از میزان سهم الشرکه اش تنها دارای یک رای می­‌باشد و تقسیم سود نسبت به میزان سرمایه تعیین نمی‌­شود.

شرکت­های تعاونی خود از نظر علمی به سه دسته طبقه بندی می‌شوند.

شرکت­ تعاونی تولید:

در این تعاونی­‌ها امور مربوط به کشاورزی، دام داری، دام پروری، پرورش و سید ماهی، شیلات، صنعت معدن، عمران و شهرسازی و تعاونی شهری و روستایی و … انجام می­‌شود.

شرکت­ تعاونی مصرف:

این تعاونی­‌ها در راستای تهیه انواع کالاهای مصرفی، ارائه خدمات یا تهیه و تامین نیازهای اعضاء و خانواده­‌های آنها تشکیل می­‌شوند.

شرکت­های تعاونی توزیعی:

این تعاونی­‌ها، در اصل دارای دو هدف عمده هستند که هدف اول، رفع نیاز مشاغل تولیدی یا مصرفی و حمایت از آنها است و هدف دوم، رفع نیاز­های روستاییان، عشایر، کارگران و کارمندان از لحاظ مطالبه سهمیه کالا و حمایت های دولتی و بانکی است.

جمع بندی

با توجه به تحولات روز افزون و پدیدار شدن نیازها و احتیاجات جدید درهر دوره­ی زمانی، جوامع در امور تجاری خود، نیاز به پیروی از یک سری اصول و قواعد به خصوص داشته‌­اند و به ایجاد سازمان­‌های جدیدی برای بررسی و رسیدگی به آنها پرداخته­‌اند. بررسی سوابق تاریخی نشان دهنده این موضوع  مهم است که اشخاص در تمامی ادوار، بعد از آشنایی با مساله تجارت، نیازمند به وجود آمدن مشارکت و همکاری در انجام تمامی امور، به خصوص امور تجاری خود بوده اند لذا ایجاد مشارکت و تشکیل شرکت‌­ها از دیر باز، امری لازم و معمول بوده است. به دلیل اینکه افراد سعی دارند با به اشتراک گذاشتن سرمایه، مهارت و اندیشه­ خود به کسب درآمد و سود بپردازند در این مقاله با بررسی طبقه بندی­‌های مختلف شرکت­های تجاری و تفکیک مزایا و معایب هر یک از آنها، سعی کرده­‌ایم  به افرادی که نیازمند ایجاد شرکت هستند کمک کنیم که تصمیم گیری بهتری داشته باشند.

حسابفا، نرم افزار حسابداری آنلاین