مدت زمان مطالعه:
دقیقه
موجودی نقد و بانک
موجودی نقد
موجودی نقد، به دلیل رفع نیازهای مالی اشخاص، یکی از شایستهترین داراییها است که میتواند به اشکال مختلف، اعم از اسکناس، سکه و … باشد. در گذشته، جوامع برای رفع نیازهای خود به مبادله کالا به کالا میپرداختند که از عمدهترین مشکلات معاملات پایاپای میتوان به پیدا کردن عرضه کننده، متقاضی و عدم تعیین ارزش دقیق کالا اشاره کرد. با گذر زمان و بزرگتر شدن جوامع و افزایش تولیدات، مردم یک یا تعداد محدودی از کالاها را بعنوان واحد پولی و سنجش مراودات در نظرگرفتند. نکته قابل توجه اما، تفاوت این کالاها در جوامع مختلف بود. بعنوان مثال در هند از صدف و در ایران از غلات استفاده میکردند. . با افزایش حجم مبادلات و بعد مکانی، کالایی که به عنوان واحد پول درنظر گرفته میشد، دیگر پاسخگوی نیازهای افراد نبود، از طرفی هم حمل کالای پولی از نظر امنیت و نگهداری، کار دشواری محسوب میشد. بنابراین جوامع برای هرچه سادهتر کردن امور مربوط به معاملات، از فلزات گرانبهایی چون طلا و نقره در مبادلات خود استفاده کردند و کم کم به ضرب سکه روی آوردند. ساخت سکهها در جوامع بشری نزدیک به ۲۶۰۰ سال قدمت دارد. همزمان با گسترش نقش پول فلزی در مبادلات و معاملات بازارهای مختلف، توسعه تجارت نیز موجب گسترش حرفه صرافی شد. صاحبان صرافی، نقش واسط عملیات پولی بین تجار در داخل و خارج از کشور را داشتند که عملکردشان منجر به نشر پول کاغذی شد.
ایجاد بانک
اصطلاح بانک از واژه (Banko) در زبان ایتالیایی به معنای نیمکت گرفته شده است به این دلیل که ایتالیاییها در قرون وسطی برای انجام معاملات تجاری روی نیمکت می نشستند، به تدریخ تغییر کرد و به واژه آلمانی (bank) تبدیل گردید. بانکداری، قبل از ظهور پول رایج با پیدایش اولین سکههای ضرب شده آغاز و در سراسر تاریخ به دو صورت صدور ارز و ذخیره ثروت رواج داشته و با ظهور اسکناسها وظیفه تجمیع داراییها را بر عهده گرفتند. نخستین امپراطوریها برای مدیریت تجارت و حفظ جریان کالاها و خدمات خود، نیازمند وجود برخی از انواع بانکداری بودند. هنگامی که مردم به جمع آوری ثروت به شکل پول رایج پرداختند این پول باید در فضای مناسبی نگهداری میشد زیرا محیط خانه افراد، مکان ایده آلی برای انجام این کار نبود. در عهد قدیم این وظیفه معمولا بر عهده معابد بود و براساس شواهد موجود، علاوه بر ذخیره پول برای دیگران و تامین امنیت برای سپرده گذاران، به اعطای وام نیز می پرداختند گرچه وظیفه آنها در درجه اول ذخیره داراییها بود. روند سپردن طلا به معابد تا آنجا که رومیها اولین سیستم بانکداری را به صورت موسسه نهادینه کردند، ادامه داشت. با سقوط امپراطوری روم بانکهای آنها نیز سقوط کرد اما ایده بانکداری آنها همچنان تداوم داشت تا آنجا که نخستین موسسه مالی خصوصی به نام بانک در سال ۱۱۵۷ در ونیز تحت حمایت دولت ایجاد شد. آغاز بانکداری صحیح و اصولمند را میتوان اواسط قرن ۱۲ دانست.
مفهوم موجودی نقد
آنچه که پس از ارائه به بانک، معادل ارزش اسمی، بدون قید و شرط و فورا توسط بانک پرداخت گردد را موجودی نقد گویند. برای نمونه، میتوان از اسکناس و مسکوکات، چک، حواله های بانکی، حسابهای دیداری نزد بانکها و… به عنوان موجودی نقد یاد کرد چرا که به محض ارائه به بانک مبلغ اسمی آنها به حساب مشتری منظور خواهد شد. منظور از دیداری بودن یعنی؛ آن دسته از سپردههای بانکی که شرکت بتواند این اقلام را بدون محدودیت یا تشریفات خاصی از حساب برداشت کند، بنابراین سپردههایی که با هدف سرمایه گذاری بلند مدت و کسب سود آتی در بانک قرار میگیرند وجه نقد به شمار نمیآیند بلکه در ترازنامه، در قسمت سرمایه گذاریهای بلند مدت درج میگردند. در واقع هر نوع دارایی جاری که در بازه زمانی یک سال قابل تغییر به وجه نقد باشد را موجودی نقد مینامند. موجودی نقد در هر مجموعهای به دو بخش اصلی تقسیم میشود:
موجودی نقد نزد موسسه
موجودی نقد نزد بانکها
موجودی نقد نزد موسسه
آن قسمت از موجودی نقد متعلق به یک موسسه که جهت پرداختهای فوری و ضروری، مورد استفاده قرار میگیرد را موجودی نقد گویند، خرید پذیرایی برای کارکنان، خرید ملزومات مصرفی موسسه از جمله موجودیهای نقد زد موسسه به حساب میآیند. این موجودی خود به دو بخش اصلی موجودی نقد نزد تنخواهگردان و موجودی نقد نزد صندوق تقسیم میشود.
موجودی نقد نزد صندوق
در شرکتها، فضایی جهت نگهداری از وجوه نقد و اسناد بهادار اشخاص حقیقی و حقوقی در نظر گرفته میشود به نام ((صندوق)) که مسئولیت حفظ و نگهداری آن بر عهده ((صندوقدار)) است. استفاده لحظهای در معاملات تجاری، ویژگی اصلی صندوق محسوب میشود. عملیات دریافت و پرداخت این صندوقها بطور روزانه توسط صندوقدار در دفاتر مخصوص به خود ثبت و در پایان هرروز مانده این حسابها طبق دفتر با موجودی نقد شمارش شده در صندوق، مطابقت داده میشود و به این ترتیب از صحت عملیات، اطمینان حاصل میگردد. در صورت انجام معاملات ارزی در شرکت، میتوان علاوه بر صندوق اصلی، صندوقی دیگر به ارز رایج سایر کشورها نیز ایجاد کرد مانند صندوق دلاری.
موجودی نقد نزد تنخواهگردان
وجوهی که موسسات برای هزینههای جزئی خود در نظر میگیرند را اصطلاحا تنخواهگردان میگویند. هر تنخواهگردان دارای یک تنخواهدار است که مبلغی را به او اختصاص میدهند تا هزینههای جزئی شرکت را همراه با ارائه اسناد معتبر به انجام برساند. برای تشخیص میزان وجه نقد صرف شده برای هر عملیات باید اسناد و مدارک مربوط به تنخواه گردان ارائه شود. همانند صندوق، میتوان تنخواه گردان را علاوه بر ارز پایه هر کشور، به ارز رایج سایرکشورها ایجاد کرد.
موجودی نقد نزد بانک
قسمتی از وجوه نقد واحدهای اقتصادی که نزد بانکها یا موسسات اعتباری نگهداری میشود را موجودی نقد نزد بانک مینامند که یک حساب جاری است و بدون هیچ شرطی، در هر تاریخی قابل برداشت است. شخص در قبال واریزی به بانک، اعلامیه یا مدارکی دریافت میکند که اعلامیه بستانکار نام دارد به این معنی که با واریزی وجه، به رقم بدهیهای بانک اضافه و خود نیز جزء بستانکاران بانک تلقی میشود. همچنین با برداشت بخشی از این وجه اعلامیه بدهکار کسب خواهد کرد که به معنی کاهش بدهیهای بانک است. وجوه نقد به دلیل سهولت در تبدیل به سایر داراییها برای انجام معاملات مالی بهترین گزینه میباشند که به این دلیل بیشتر از هر دارایی دیگری در خطر سرقت قرار میگیرند. بانکها بهترین گزینه برای نگهداری از این وجوه هستند که در زیر به دلایل اهمیت آن اشاره کردهایم:
وجوه نقد در بانک از امنیت بیشتری برخوردارند .
در این روش هزینه نگهداری وجوه نقد کاهش مییابد.
مشابه صندوق و تنخواهگردان ، بانک ارزی هم وجود دارد که شرکتها میتوانند برای تراکنشهای ارزی خود، در بانک یک حساب ارزی باز کنند و معاملات ارزی خود را از طریق آن انجام دهند.
در همین رابطه بخوانید؛ واحدهای اقتصادی و لزوم طبقهبندی آنها
وجوه در راه
منظور از وجوه در راه، مبالغی است که به محض واریزی در دفاتر صاحب حساب، در همان روز منظور میشود، اما این احتمال وجود دارد که، در دفاتر بانک بلافاصله به ثبت نرسیده باشد. بطور مثال مبلغی که یکی از طرف حسابها، در پایان ساعت کاری به حساب بانکی شرکت حواله و رسید بانکی آن را ارائه میدهد در همان روز در دفاتر شرکت درج اما در دفاتر بانک به تاریخ روز بعد ثبت خواهد گردید. پس از ثبت این مبلغ، مانده حساب بانک و دفاتر دچار مغایرت شده که به کمک صورت مغایرت بانکی قابل رصد و برطرف شدن خواهد بود.
صورت مغایرت بانکی
صورت مغایرت بانکی، ابزاری قوی جهت کنترل حسابهای بانکی است. واحدهای اقتصادی، برای پیدا کردن مغایرتهای احتمالی، اسناد ثبت شده در دفاتر حسابداری را با صورت حساب دریافتی از بانک مقایسه و اصلاح میکنند. مانده صورتحساب ارسالی از بانک با مانده صورتحساب بانکی دفاتر موسسه باید تراز باشد، بنابراین مشاهده عدم برابری در مانده این دو صورتحساب به معنی وجود مغایرت در عملیات مالی است که باید برطرف گردد. این مغایرت میتواند به دلایل زیر ایجاد شود:
تاخیر در ثبت یک یا چند مبادله توسط دارنده حساب یا بانک
اشتباه در ثبت یک یا چند مبادله توسط هر یک از طرفین (بانک یا دارنده حساب)
علت به وجود آمدن عدم تطابق در موارد بالا، ناشی از شخصیت حقوقی مستقل بانک و واحد تجاری است که منجر به تفاوت در روش و نحوه ثبت عملیات توسط هرکدام میشود.
حسابداری موجودی نقد و بانک
حساب موجودی نقد و بانک اولین حساب کل از سر فصلهای استاندارد حسابداری است که بیشترین کاربرد را در حسابداری دارد زیرا کلیه دریافتها، پرداختها و تراکنشهای مالی متعلق به این حساب میباشد. این حساب دائمی دارای ماهیت بدهکار بوده و در طرف راست ترازنامه ثبت میگردد. همانطور که در بالا اشاره کردیم این حساب چند بخش دارد که حسابداری هر کدام را به اختصار توضیح میدهیم:
حسابداری تنخواه گردان
ماهیت حساب تنخواهگردان بدهکار است. برای ثبت حسابداری دریافت و پرداختهای مربوط به تنخواهگردان دو روش زیر موجود میباشد:
روش تنخواه گردان ثابت
مبلغ تنخواه گردان طبق تصمیمات و پیشبینی مسئولین شرکت، مشخص شده و در اختیار تنخواهدار قرار داده میشود. در این روش، مبلغ تنخواهگردان طی یک دوره مالی ثابت است مگر اینکه مدیریت تصمیم به افزایش یا کاهش این مبلغ بگیرد. در این روش تنها یک بار آن هم زمان اولین پرداخت وجه به تنخواهدار، حساب تنخواهگردان بدهکار و در پایان سال مالی برای بستن حسابها، تنخواهگردان بستانکار خواهد شد. پس از انجام هزینهها، تنخواهگردان باید اقدام به ارائه اسناد و مدارک مربوطه کند. پس از تایید مدارک، معادل وجه آن واریزی به حساب تنخواهدار صورت میگیرد که برابر با این وجه حساب هزینه مربوطه بدهکار و حساب بانک بستانکار میشود.
روش تنخواه گردان متغیر
در این روش، مبلغی به عنوان تنخواهگردان شناسایی و به تنخواهدار پرداخت شده و هربار که اسناد مربوط به هزینه ارائه میشود از حساب وی کسر میگردد و پس از تایید اسناد مربوطه و پرداخت وجه آن ، مجددا حساب تنخواه گردان شارژ میشود. این روش نسبت به روش تنخواهگردان ثابت، مطلوبتر است زیرا به گردش حسابها جهت کنترلهای داخلی شرکت توجه بیشتری دارد بطور مثال در این روش مقداری از وجه تنخواهگردان که در حساب تنخواهدار برای مدتی بلا استفاده باقی مانده، قابل شناسایی میباشد.
در همین رابطه بخوانید؛ دارایی و انواع آن
حسابداری بانک
ماهیت این حساب بدهکار بوده و مانده این حساب فقط در صورتی که بانک چکی با مبلغ بیشتر از موجودی حساب را برای موسساتی که دارای اعتبار نزد بانک هستند یا ضمانتی ارائه میدهند، پاس کند، بستانکارخواهد شد. در این حالت در دفاتر صاحب حساب مانده بانک بستانکار شده که نشان دهنده بدهیهای موسسه به بانک است. به این نوع از تعهدات، اضافه برداشت بانکی میگویند که به عنوان بدهی های جاری در ترازنامه درج میشود.
صورتحساب بانک
بانکها معمولا در فواصل زمانی یک ماهه، شش ماهه، سالانه یا هر بازه زمانی که دارنده حساب تقاضا داشته باشد گزارشی از عملیات جاری شخص را جهت تایید صحت عملیات، تهیه و در اختیار صاحب حساب قرار میدهند. این گزارش ((صورتحساب بانک)) نام دارد. در این صورتحساب مانده ابتدای ماه و کلیه تراکنشهای بانکی (توسط دارنده حساب یا برداشتهای قانونی که از طرف بانک صورت میگیرد) و مانده پایان ماه شرکت براساس دفاتر بانکی گزارش میشود.
موجودی نقد و بانک در حسابفا
در حسابفا موجودی نقد و بانک به عنوان اولین حساب از داراییهای جاری در جدول حسابها تعریف و همچنین زیر شاخههای آن یعنی صندوق، تنخواه گردان، بانک و وجوه در راه در این جدول مندرج میباشد، شما به راحتی میتوانید تراکنشهای مالی مربوط به این حساب و زیر شاخههای آن را در حسابفا ثبت کرده و گزارشات مالی مربوطه را تهیه و مشاهده کنید. در پایان سال مالی بستن این حساب و انتقال مانده آن به سال بعد را میتوان به صورت اتوماتیک انجام داد.
نتیجه گیری
وجه نقد اصلی ترین رکن از گروه داراییهای جاری و مهمترین مولفه نقدینگی هر واحد مالی است به طوری که تدوام فعالیت و تحقق اهداف واحدهای اقتصادی در گرو آن میباشد. اهمیت وجه نقد به اندازهای است که امکان تصمیم گیری اثر بخش بدون اطلاع از وضعیت آن برای مدیریت وجود ندارد. زیرا اکثر داراییها، بدهیها، درآمدها و هزینه ها با وجوه نقد سرو کار دارند. به این صورت که یا به وجوه نقد منجر میگردند یا از معاملات نقدی حاصل میشوند. بنابراین باید کنترلهای داخلی و تدابیر موثر در جهت حفظ و استفاده صحیح از آن صورت گیرد.
دیدگاهتان را بنویسید